İşlem yapılıyor, lütfen bekleyin...

Hizmette 10+ Yıl ve binlerce müşteri memnuniyeti... | %100 doğru kaynak | %100 memnuniyet | %100 mezuniyet |

Netsorular.com
HUK114U-SERMAYE PİYASASI HUKUKU DERSİNİN 2. ÜNİTE DERS ÖZETİ
HUK114U-SERMAYE PİYASASI HUKUKU DERSİNİN 2. ÜNİTE DERS ÖZETİNE VE DİĞER DERSLERİN DERS ÖZETİNE ULAŞABİLİR, AÖF ÇIKMIŞ SORULARI, AÖF DERS ÖZETLERİNİ VE AÖF YARDIMCI KAYNAK KİTAPLARI ONLİNE SİPARİŞ VEREBİLİRSİNİZ...

2. ÜNİTE - SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI

Sermaye  piyasası  araçlarının  sahibine  sağladığı  hakların  çeşitlenmesi, yatırımcının piyasaya olan ilgisini arttırmak suretiyle, finansman ihtiyacı bulunanların piyasadan daha kolay Fon temin etmesinin yolunu açacaktır.Sermaye piyasası araçları ile ilgili temel düzenlemeler Sermaye Piyasası Kanununda yer almakla birlikte, araçlara ilişkin esaslar büyük ölçüde alt düzenleyici işlemlerle ve özellikle Sermaye Piyasası Kurulu tebliğleri ile tanzim edilmiştir.

SERMAYE PİYASASI ARACI KAVRAMI

Kanuni sınıflamaya göre sermaye piyasası araçları menkul kıymetler ve diğer sermaye  piyasası  araçlarından  oluşmaktadır. Sermaye  piyasası  araçlarını  çeşitli  şekilde  sınıflandırmak  mümkündürBu  kapsamda  ortaklık  hakkı  sağlayan  ve  alacaklılık  hakkı  sağlayan  sermaye  piyasası araçları olmak üzere iki tür sermaye piyasası aracının varlığından söz edilebilir.

Menkul Kıymetler

Menkul kıymetler, ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları kurulca belirlenen kıymetli evraktır.

Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlama: Menkul kıymeti ihraç eden ile bunu satın alan kimse arasında akdi bağın mevcudiyetine ve bu bağın, menkul kıymet sahibine ortaklık ya da alacaklılık hakkı sağlaması gerektiğine ilişkin unsurdur.

Belli bir meblağı temsil etme: Menkul kıymet olarak nitelenen senedin, itibari (farazi) de olsa bir değer  ifade  etmesi  gerekir.  Bu  unsur,  ortaklık  ya  da  alacaklılık  hakkı  sağlama  unsurunun  doğal sonucudur.

Yatırım aracı olma: Menkul kıymetler sahibine, onun aktif bir katkısı olmaksızın gelir sağlama olanağı sunar

Dönemsel gelir getirme: Bu unsur, menkul kıymetin sahibine, periyodik olarak gelir sağlamasını ifade eder. Bu dönem genellikle 1 yıllık hesap dönemidir.

Misli nitelikte olma: Sayı, ölçü, tartı ile belirlenebilen ve yerine aynı cinsten diğer bir eşyanın konulması mümkün olan eşyaya misli eşya denilir. Misli olmayan eşya ise, ferden belirlenen eşyadır. Menkul kıymetlerin özelliği misli nitelik taşımasıdır. Yani, bunların yerine aynı cinsten başka bir menkul kıymetin ikame edilmesi mümkündür.

Seri halinde çıkarılma: Seri halinde çıkarılma, menkul kıymetlerin çok sayıda çıkarılmasını ifade eder. Burada belirtilen sayının çokluğu ile ilgili bir sınır yoktur. Yani menkul kıymet çıkarılacaksa, bunun asgari X sayıda olması gereklidir şeklinde sınırlama bulunmamaktadır

İbareleri  aynı  olma:  İbarelerin  aynı  olması,  menkul  kıymetin  misli  olma  özelliği  ile  ilgilidir. Senetlerin misli nitelik taşıması için, üzerlerinde aynı ibarelerin kullanılması gereklidir. Ancak bu unsur, senet üzerindeki yazıların birebir örtüşmesi anlamına gelmez.

Kıymetli evrak olma: Menkul kıymetlerin hepsi, aynı zamanda kıymetli evraktır. Kıymetli evrak, hukuki bir terim olup, özel bir senet türü için kullanılır. Kıymetli evrak niteliğini taşıyan senetlerin özelliği, eşya hukukunun konusu olan senet ile borçlar hukukunun konusu olan hakkın birbiri ile sıkı bir ilişki içerisinde bulunmasıdır.

Şartlarının  Sermaye  Piyasası  Kurulunca  belirlenmesi:  Menkul  kıymetin  özellikleri  arasında şartlarının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenmesi şeklinde bir unsura kanunda yer verilmiştir.

Diğer Sermaye Piyasası Araçları

Sermaye  Piyasası Kanununun 3. maddesine göre diğer sermaye piyasası araçları, menkul kıymetler dışında kalan ve şartları Kurulca  belirlenen  evraktır. Kurul, piyasadaki işleyiş ve gelişime paralel olarak, piyasanın işleyişinde   kullanılan   ya   da   kullanılacak   araçları   diğer   sermaye   piyasası   araçları   kapsamına sokabilecektir. Kurulun diğer sermaye piyasası araçlarını belirlemede sahip olduğu bu geniş takdir yetkisi kanun koyucu tarafından kısmen de olsa sınırlandırılmıştır.

Diğer sermaye piyasası araçlarına örnek olarak piyasada yapılan çeşitli sözleşme türleri gösterilebilir. Vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyon sözleşmeleri, forward sözleşmeleri gibi sözleşmeler, diğer sermaye piyasası  araçları  kapsamındadır.

SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ ÖNEMİ

Sermaye piyasası araçları ve onun bir türü olan menkul kıymet kavramları, Sermaye Piyasası Kanunu bakımından temel öneme sahiptir. Bu kavramlar kanunun şekillenmesinde, temel hareket noktası olarak dikkate  alınmıştır.

Kanunun Amacının ve Kapsamının Belirlenmesi Bakımından

Sermaye  Piyasası  Kanununun  amacının  belirlenmesinde  sermaye  piyasası  araçları  temel  hareket noktasıdır. Piyasanın etkin şekilde işleyişi bu araçların kullanılması suretiyle mümkündür. Bu sebeple kanunun amacı belirlenirken, en önemli sermaye piyasası aracı olan menkul kıymetlere vurgu yapılmıştır. Kanunun kapsamının belirlenmesi bakımından ise, Sermaye Piyasası Kanununun 2. maddesinde halka açık  olmayan  anonim  ortaklıkların,  halka  arz  edilmeyen  hisse  senedi  ihraçlarının  kanunun  kapsamı dışında olduğu hükme bağlanmıştır. Kanunun kapsamı bakımından sermaye piyasası araçlarının dolaylı olarak rol oynadığı bir diğer hal, bankalarla ilgilidir. Bankalar kendi menkul kıymetlerini halka arz etmeleri halinde ya da sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunduklarında kanun hükümlerine tabidir. Ancak Sermaye Piyasası Kanunu, ortak sayısı bakımından bankalara uygulanmayacaktır.

Çeşitli Kavramların Tanımı Bakımından

Sermaye  piyasası  araçlarının,  kavramların  tanımlanmasına  yönelik  etkisine  çok  sayıda  örnek verilebilir. Mesela halka arz kavramının en geniş tanımı, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için halka çağrıda bulunulması şeklinde yapılmıştır. Yatırım ortaklıkları, yatırım fonu, konut finansmanı ve varlık finansmanı fonu ve borsa gibi kavramların tanımlanmasında sermaye piyasası araçları temel hareket noktasını oluşturmaktadır.

Gözetim Otoritesinin Görevlerinin Kapsamının Belirlenmesi Bakımından

Sermaye piyasasının işleyişini gözetmek ve gerekli düzenleyici işlemleri yapmak bakımından kanunla kendisine  verilen  görevleri  icra  eden  gözetim  otoritesi,  Sermaye  Piyasası  Kuruludur. Kurulun görevlerinin kapsamının belirlenmesi bakımından, sermaye piyasası araçları temel öneme sahiptir.

Sermaye Piyasası Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerde Bulunacakların Nitelendirilmesi Bakımından

Kanunun 30. maddesinde sermaye piyasası faaliyetlerinin neler olduğu hükme bağlanırken, faaliyetler esas itibariyle sermaye piyasası araçları esas alınmak suretiyle şekillendirilmiştir. Bu kapsamda ilk kez ihraç veya halka arz yoluyla sermaye piyasası araçlarının satışına aracılık, ikinci el piyasalarda araçların alım  satımı,  sermaye  piyasası  araçlarına  dayalı  türev  araçların (vadeli  işlem  sözleşmesi,  opsiyon sözleşmesi  gibi)  alım  satımına  aracılık  gibi  sermaye  piyasası  araçlarına  dayalı  faaliyetler,  sermaye piyasası faaliyetleri olarak nitelendirilmiştir. Sermaye  piyasasında  faaliyette  bulunacak  kurumların  hangileri  olduğu  ve  bunların  faaliyet konularının neler olabileceği kanunun ilgili maddelerinde düzenlenmiştir.

Özel Koruma İmkânları Sağlaması ve Yükümlülükler Doğurması Bakımından

 Sermaye piyasası araçları hak sahiplerine nitelikli koruma imkânı sağlayan, bunun yanında ihraççısına ilave yükümlülükler yükleyen evraklardandır. Evrakın sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmesi, bu özel koruma hükümlerinin uygulanmasına sebebiyet vermektedir. Sermaye Piyasası Kanununun temel hedefi olan yatırımcının korunması düşüncesi, sermaye piyasası araçları ile ilgili bazı koruma hükümlerini zorunlu kılmaktadır. Koruma  sadece  sermaye  piyasası  araçları  ile  ilgili  olarak doğrudan   değil,   ihraççılara   ilişkin   yükümlülükler   getirilmek   suretiyle   dolaylı   biçimde   de gerçekleşebilmektedir.

Araçların sağladığı koruma imkânları, onların ilk kez piyasaya girişinden başlayarak, piyasada tedavül ettiği  sürece  devam  etmektedir.  Sermaye  piyasası  araçlarının  ihraç  ve  halka  arzı,  ihraççının  kendisi tarafından belirlenen bir prosedürle değil, kanunun belirlediği sürece uygun şekilde gerçekleştirilmek zorundadır. İdari  ve  cezai  yaptırımların  uygulanması  bakımından  da  sermaye  piyasası  aracı  kavramı  önem taşımaktadır.  Kanunun  47.  maddesine  göre  sermaye  piyasası  araçlarının  değerini  etkileyecek  ya  da yatırımcının zarar görmesine neden olan çeşitli hileli faaliyetlerde bulunanlar hakkında cezai yaptırım uygulanacaktır. Yatırımcının  korunması  açısından  sermaye  piyasası  araçları  ile  ilgili  olarak  sağlanan  koruma imkânları yasanın pek çok hükmüne işlenmiştir.

SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KURUL KAYDINA ALINMASI VE HALKA SATIŞI

Kurul Kaydına Alınma

Sermaye piyasası araçlarının ihraç ve halka arzı, ihraççının serbestçe gerçekleştirebileceği işlemlerden değildir. Kanunun bu sürece ilişkin emredici hükümlerine uygun olarak ihraç ve halka arz işlemleri gerçekleştirilebilecektir.  Söz  konusu  hükümler  bir  taraftan  yatırımcının  korunması  amacına  hizmet ederken,  diğer  taraftan  Sermaye  Piyasası  Kurulu’nun  piyasada  etkin  gözetim  gerçekleştirebilmesine yardım eder. İhraç ve halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının, Sermaye Piyasası Kurulu’na kaydettirilmesi Zorunludur. Bunun için ilgilinin kayıt için Kurul’a başvurması gerekmektedir. Başvuru sonrasında Kurul bilgi ve belgeleri şekli ve maddi açıdan inceler ve 30 gün içerisinde başvurunun kayda alınıp alınmaması hususunda karar verir. Kurulun  başvuruya  ilişkin  şekli  incelemesi,  istenilen  belge  ve  bilgilerde  bir  eksikliğin  bulunup bulunmadığı  ile  ilgilidir.  Eğer  bir  eksiklik  var  ise,  ilgiliden  uygun  bir  süre  içerisinde  bu  eksikliği tamamlaması  istenilir.  Eksikliklerin  tamamlanması  için  verilen  bu  süre,  Kurul’un 30   günlük değerlendirme  süresinin  hesabında  dikkate  alınmaz.

Şekli inceleme aşamasından sonra eğer verilen bilgi ve belgeler yeterliyse, maddi açıdan  (içerikle ilgili) inceleme safhası başlar. Burada iki konu incelenir. Bunlardan biri, açıklamaların yatırımcının doğru bilgilendirilmesi için yeterli olup olmadığı; diğeri ise gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmayarak halkın istismarına yol açıp açmayacağı hususudur. Kurulca istenilen bilgi ve belgeler mevcut ise, Kurul 30 gün içerisinde başvuru ile ilgili olumlu ya da olumsuz  bir  karar  almalıdır.  Eğer 30  günlük  süre  dolmasına  rağmen  başvuru  hakkında  bir  karar alınmamışsa,  Kurul’un  başvuruyu  örtülü  olarak  reddettiği  kabul  edilmelidir.  Bu  durumda  başvuru sahipleri, red kararına karşı yargı mercilerine başvurma hakkına sahiptir.

Sermaye piyasası araçlarının Kurul kaydına alınması başvurusunun Kurul tarafından kabul edilmiş olması, bu araçların Kurul ya da devlet tarafından garanti edildiği, uygun bir kâr getirmesinin kesin olduğu, araçların risk taşımadığı anlamına gelmez. Kurulun kayda alma kararı başvuru sahibinin özellikle kendisi ve sermaye piyasası araçları ile ilgili olarak yatırımcının kandırılmasına yol açabilecek bilgiler sunmadığı anlamına gelir.

İhraç  ve  halka  arz  olunacak  sermaye  piyasası  araçlarının  kurula  kaydettirilmesi  zorunlu  olmakla birlikte, genel ve katma bütçeli idareler ile T.C. Merkez Bankasınca ihraç olunacak sermaye piyasası araçlarının Kurula kaydettirilmesi zorunlu değildir. Bu ihraçlar hakkında Kurula bilgi verilir.

Satışa Hazırlık Süreci

İhraççının bilgilendirme yükümlülüğü kapsamında izahname ve sirküler ile yayımlanacak reklamlar hakkında  yasal  düzenlemeler  mevcuttur.  İzahname,  sermaye  piyasası  araçlarının  halka  arzında açıklanacak bilgileri içeren belgedir. Sermaye piyasası araçlarının Kurul’a kayıt başvurusunda istenilen belgelerden  biri  de  izahnamedir.  Sirküler  ise,  halkın  sermaye  piyasası  araçlarını  satın  almaya  davet edildiği belgedir. Bir anlamda izahnamenin özetidir. Sermaye  piyasası  araçlarının  kurul  kaydına  alınması  sonrasında,  Kurul’un kontrolünden  geçen  izahname  ticaret  siciline  tescil  ve  ilan  edilir.

İzahname kamuya açıklanacak bilgilerin muhtevi olduğu bilgileri içerir ve bu bilgilerin içeriği satıma kadar değişebilmektedir. Eğer böyle bir değişiklik meydana gelmişse, ihraççının değişiklik tarihinden itibaren en geç 10 gün içerisinde Kurul’u bilgilendirmesi ve değişikliği tescil ve ilan ettirmesi gereklidir.

İzahname ve sirküler, ihraççı tarafından tanzim edilir ve imzalanır.

İzahname  ve  sirküler  dışında  ihraççının  reklam  ve  ilanlar  vasıtasıyla  da  kamuyu  bilgilendirmesi mümkündür.

Satış

Sermaye piyasası araçları kurul kaydına alınıp izahname ve sirküler yayımından sonra satış işlemleri gerçekleştirilir. Satış izahnamede gösterilen sürede ve izahnamede gösterilen şekilde gerçekleştirilir

Halka arz yoluyla satılan hisse senetlerini alanlar, bunların bedellerini tam olarak ödemek zorundadır. Kapalı  anonim  ortaklıklarda  olduğu  gibi,  satın  alanların  bu  senetlerin  bedelinin  bir  kısmını  ödeyip, bakiyeyi daha sonra ödeme imkânı bulunmamaktadır. Halka  arz  yoluyla  yapılan  satışlarda,  satış  süresi  tamamlandıktan  sonra  ihraççının  veya  aracı kuruluşun 6 işgünü içerisinde satış sonuçları hakkında Kurulu bilgilendirme yükümlülüğü vardır.

SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KAYDİLEŞTİRİLMESİ

Milyarlarca senedin günlük olarak alınıp satılması, el değiştirmesi, muhafazası gibi işler, fiziki anlamda içinden çıkılmaz güçlükleri de beraberinde getirmektedir. İşte bu tür güçlükleri aşmak amacıyla zaman içerisinde sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesi yoluna gidilmiştir.

Kaydi sistemde senetler fizik olarak basılmamakta, merkezi bir kayıt kuruluşu nezdinde bilgisayar ortamında  kayıtları  tutulmaktadır.  Senetler  bu  kayıtlarla  takip  edilmekte,  devredilmekte  ve  senetler üzerindeki haklar bu kayıtlarla ileri sürülmektedir. Kaydi sistem özellikle kıymetli evrak niteliğini taşıyan senetlerle ilgili önemli bir hukuki etkiye sahiptir.

Kaydileştirmenin   sermaye   piyasası   araçlarının   tedavülü   açısından   çok   büyük   avantajları bulunmaktadır. Bunlar iki temel başlık altında toplanabilir. İlki fiziki güçlükleri bertaraf etmesi, ikincisi piyasada şeffaflık ve güvenliği artırmasıdır.

Kaydileştirmenin fiziki güçlükler açısından faydaları:

•    Senetlerin saklanması için ihtiyaç duyulan geniş mekânlara gerek kalmamaktadır

•    Senetlerin saklanması için ihtiyaç duyulan işgücünden tasarruf sağlamaktadır

•    Senetlerin basımı için ihtiyaç duyulan masraftan tasarruf edilmektedir.

•    Senetlerin piyasada tedavülü (alım, satım, teslim gibi) için gerekli zaman ve işgücü masrafını ortadan kaldırır

•    Senetlerden doğan hakların kullanımı için doğan güçlükleri ortadan kaldırmaktadır.

Kaydileştimenin piyasada şeffaflık ve güvenliği sağlama açısından faydaları;

•    Sermaye  piyasası  araçlarının  kaybolması,  yırtılması,  zarar  görmesi  gibi  tehlikeleri  ortadan kaldırır

•    Sermaye  piyasası  araçları  ile  ilgili  hak  sahibi  şahısları  izleme  kolaylığı  sağlayarak  cezai hükümlere işlerlik kazandırır

•    Senetlerde yapılabilecek sahtecilik riski ortadan kalkmış olur.

•    Senetler vasıtasıyla yapılabilecek hileli işlemleri bertaraf eder.

MÜNFERİT SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI

Hisse Senetleri

Anonim ortaklığın esas sermayesi, kural olarak birbirine eşit itibari değerde kısımlara bölünmüştür. Esas sermayenin ortaklar tarafından belirlenen belirli bir değere bölünmesi sonucu ortaya çıkan esas sermaye  parçasına  pay  denilir.  Mesela 100.000  esas  sermayesi  bulunan  bir  anonim  ortaklıkta, sermayenin birbirine eşit 100.000 parçadan oluşan          1’lik kısımlara bölünmesi halinde, ortaklıkta 100.000 adet pay mevcuttur. Payın senede bağlanması suretiyle ortaya çıkan senede hisse senedi denir. Başka deyişle, ortaklıktaki payı temsil eden senet, hisse senedi olarak isimlendirilmektedir.

Hisse senetleri sahibine pay sahipliği hakkı verir. Ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymetlerdendir

İdari haklar kapsamında hisse senetleri sahibine

•    Anonim ortaklık genel kurul toplantılarına katılma hakkı

•    Oy hakkı

•    Bilgi alma hakkı

•    İnceleme ve denetleme hakkı

•    Genel kurul kararlarının geçersizliğine ilişkin dava açma hakkı

• Yönetim kurulu üyeleri aleyhine sorumluluk davası açma hakkı Mali haklar kapsamında hisse senedi sahibine,

•    Kâr payı hakkı

•    Tasfiye payı hakkı

•    Bedelsiz paylardan yararlanma hakkı

• Rüçhan hakkı (arttırılan sermayeden öncelikle yararlanma hakkı) gibi haklar bahşeder.

Hisse senedi sahiplerinin ortaklıkta sahip olduğu bu haklardan mali nitelikte olanlarda ve oy hakkında oransallık ilkesi geçerlidir

Devir şekli bakımından hisse senetleri, hamile ve nama yazılı olmak üzere ikiye ayrılır. Senedin metninden hamili  (zilyedi-elde bulunduranı) kimse, onun hak sahibi olduğu anlaşılan senetlere hamile yazılı senet denilir. Bu tür senetlerin devri, senet zilyetliğinin devredilmesiyle gerçekleşir

Hamile yazılı hisse senedi çıkarılabilmesi için, pay bedelinin tam olarak ödenmesi gerekir.

Senet metninden, senedin üzerinde ismi yazılı kimsenin ya da onun halefinin hak sahibi olduğu anlaşılan ve kanunen emre yazılı olmayan kıymetli evraka, nama yazılı kıymetli evrak denilir. Hisse senetleri nama yazılı olabilmekle birlikte, bunlar kanunen emre yazılıdır. Bu tür hisse senetlerinin devri için ciro ve zilyetliğin devri gereklidir. Ancak bu işlemin yapılması, anonim ortaklığa karşı pay sahibi sıfatının kazanılması için yeterli değildir. Ayrıca pay defterine devrin kaydı gereklidir

Hisse senetleri, bedel karşılığı edinilip edinilmemesi bakımından da birbirinden ayrılır. Bu ayrımda, hisse senedinin anonim ortaklıktan iktisap edilmesi dikkate alınır. Anonim ortaklık dışında herhangi bir kimseden bağış şeklinde herhangi bir bedel karşılığı olmaksızın edinilen hisse senetleri bu ayrımla ilgili değildir. Kuruluşta ya da dış kaynaklardan yapılan sermaye artırımında, hisse senetlerini iktisap edenlerin ödedikleri bedelin miktarına göre hisse senetleri primli olan ve olmayan hisse senedi şeklinde ikiye ayrılır.  Hisse  senedinin  primli  olup  olmaması,  senedin  şirketten  iktisabı  sırasında  ödenen  karşılığın miktarına göre belirlenir. Oy hakkının bulunup bulunmamasına göre hisse senetleri, oy hakkı bulunan hisse senedi ve oydan yoksun hisse senedi (OYHS) şeklinde ikiye ayrılır.

Tahviller

Tahviller  ihraççının  finansman  ihtiyacını  karşılamak,  bir  anlamda  ödünç  para  bulmak  amacıyla çıkarttıkları eşit itibari değerlere sahip, ibareleri aynı olan ve çok sayıda çıkarılan borçlanma senetleridir. Bunların  vadesi 1  yıldan  az  olamaz.

Her tahvil, ihraççının çok sayıda senet vasıtasıyla üstlendiği borcun münferit bir parçasını oluşturur ve sahibine alacak hakkı sağlar. Bu alacağın mahiyeti  (faiz, kâr vs.) tahvilin türüne bağlı olarak değişir.Tahviller  içerdikleri  haklar  itibariyle  çeşitli  şekillerde  sınıflandırılabilir.  Bu  kapsamda  adi  tahvil, primli tahvil, kâra iştirakli tahvil, garantili tahvil, opsiyonlu tahvil, değiştirilebilir tahvil, hisse senedine dönüştürülebilir tahvil gibi türleriyle karşılaşmak mümkündür.

Adi tahvil, sahibine sadece faiz hakkı veren tahvildir. Belirli bir vade sonunda tahvil sahibi anaparanın yanında tahvilin içerdiği faizi ihraççıdan alır.

Primli tahvil, tahvile yatırım yaparak ihraççıya borç veren kimselerin, tahvili aldıkları ya da vade sonunda  ihraççıya  iade  ettikleri  sırada  kendi  lehlerine  bir  maddi  farktan  yararlanmaları  halinde  söz konusu olmaktadır. Bunlar ihraç primli ya da itfa primli olarak ikiye ayrılır. Tahvilin kâr payından yararlanma imkânı sunması halinde kâra iştirakli tahvilden söz edilir.

Hisse  senedine  dönüştürülebilir  tahvil,  anonim  ortaklık  tarafından  çıkarılan  ve  ihraççı  ortaklığın sermaye artırımı suretiyle çıkaracağı paylara veya izahname ve sirkülerde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraççı paylarına dönüştürme hakkı veren tahvillerdir

Finansman Bonosu

İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip, iskonto esasına göre ihraç ettikleri bir menkul kıymet türüdür. Finansman  bonoları  ülkemizde  uzun  yıllardan  beri  kullanılan  bir  finansman  aracıdır.  Vadesi 1  yılı aşamayacağından, kısa vadeli finansman aracı niteliği taşır.

Altın, Gümüş ve Platin Bonoları

İstanbul  Altın  Borsası  üyesi  bankalar  ile  kıymetli  maden  aracı  kurumlarının  belli  miktarda  kıymetli maden  cinsinden  ihraç  ettikleri  menkul  kıymet  türüdür.  Bu  menkul  kıymeti  ihraç  eden  kurumlar, kendilerini  borçlu  olarak  gösterip  iskontolu  ya  da  iskontosuz  olarak  kıymetli  maden  bonosu çıkarmaktadır. Kıymetli maden bonoları sayesinde, ekonomide atıl durumda bulunan kıymetli madenler ekonomiye  kazandırılacak  ve  finansman  ihtiyacı  bulunan  kurumların  bu  ihtiyacı  giderilecektir.  Kısa vadeli finansman aracıdır. Vadesi 60 günden az, 1 yıldan fazla olamaz

Banka Bonosu

Banka bonosu, bankaların borçlu sıfatıyla düzenleyip, iskonto esasına göre ihraç ettikleri bir menkul kıymet türüdür. Bu menkul kıymet türünü tüm ihraççılar değil bankalar ihraç edebilir Bu  menkul  kıymet  türü  bankaların  kısa  dönemli  finansman  ihtiyacını  karşılamaya  yöneliktir.

İntifa Senedi

Anonim ortaklıkta pay sahipliği hakkı vermeyen, fakat malvarlıksal haklar sağlayan, bedeli kanuna uygun olarak yok edilen payların sahipleri, alacaklılar veya bunlara benzer sebeple şirketle ilgili olanlar için çıkarılan  menkul  kıymettir.  İntifa senetleri içerisinde sermaye piyasası aracı olarak en yaygın kullanımı olan tür, katılma intifa senetleridir (KİS).  İlgili tebliğde ortaklıkların, nakit karşılığı satılmak üzere, ortaklık haklarına sahip olmaksızın

•    kârdan pay alma,

•    tasfiye bakiyesinden yararlanma,

•    yeni pay alma ve

•    ilgili tebliğde belirlenen olanakların bir bölümünden veya tamamından yararlanma

haklarını  sağlayan  katılma  intifa  senedi  çıkartabilecekleri  hükme  bağlanmıştır.

 İlgili  tebliğ  uyarınca katılma intifa senedi sahiplerine sağlanabilecek diğer imkânlar özetle;

•    yedek akçelerden yararlanma,

•    yeniden değerleme değer artış fonundan yararlanma,

•    yeni katılma intifa senedi alınmasında öncelik hakkı ve

•    tahvil ve hisse senedi ile değiştirilebilir tahvil alımında öncelik haklarıdır.

Katılma intifa senedinin ayırt edici özelliği, mutlak surette nakit karşılığı çıkarılmasıdır. Yani adi intifa senetlerinden farklı olarak, yatırımcı bir bedel karşılığında bu senetlere sahip olabilecektir

Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri

Menkul  kıymet  alım  satımı  ile  iştigal  eden  ortaklıklar  hariç  olmak  üzere,  ihraççılar  tarafından,  tüm faaliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için; yurt içinde satılmak üzere Türk lirası üzerinden veya yabancı paraya endeksli, yurt dışında satılmak üzere ise, Türk lirası veya yabancı para üzerinden ya da yabancı paraya endeksli olarak çıkarılabilen ve kâr ve zarara ortak iştirak edecek olan menkul kıymetlere kâr ve zarar ortaklığı belgesi (KZOB) denilir

 

 

Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler

Varlık finansmanı fonu, ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet (VDMK) sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır.

•    Bankaların ve finansman şirketlerinin, ipotekli konut kredileri haricindeki tüketici kredilerinden, ipotekli  kredilerden,  motorlu  kara  taşıtları  kredilerinden,  proje  finansmanı  kredilerinden ve kurumsal kredilerinden kaynaklanan alacaklar,

•    İlgili  mevzuat  uyarınca  finansal  kiralama  yapmaya  yetkili  kuruluşların  yaptıkları  finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar,

•    T.C.  Başbakanlık  Toplu  Konut  İdaresi  Başkanlığının  gayrimenkul  satışından  kaynaklanan alacakları,

•    Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen nakdin değerlendirilmesi amacına yönelik olarak yapılan nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar,

•    İlgili tebliğde tanımlanan yedek hesaplardaki varlıklar,

•    Kurulca uygun görülecek diğer varlıklar.

Vadesi  gelmemiş  alacakların  vadesi  beklenilmeksizin finansman olanağı sağlanmaktadır.

Varlığa dayalı menkul kıymetler farklı fiyatlarla ve vadelerle ihraç edilebilir. VDMK ihraçları, Fon kurulu tarafından aşağıda belirtilen kriterlere göre farklı haklara sahip olan sınıflardan oluşturulabilir.

a.   Varlıkların vadesi,

b.   Varlıkların anapara veya faiz ödeme zamanları, faiz türü,

c.   Anapara veya faiz ödemelerinde öncelikler,

d.   Tasfiye prosedürüne ilişkin haklar,

e.   Kredi riski,

f. Kurulca uygun görülecek diğer kriterler.

Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler

Varlık  teminatlı  menkul  kıymet (VTMK),  ihraççıların  genel  yükümlülüğü  niteliğinde  olan  ve  ilgili tebliğde belirtilen varlıkların teminatı altında Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınarak ihraç edilen  borçlanma  senetleridir

İlgili  tebliğe  göre  varlık  teminatlı  menkul  kıymet  ihracında  teminat  konusu  olabilecek  varlıklar, aşağıdakiler olabilir:

Tüketici Kredileri: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda düzenlenen tüketici kredileri.

Ticari  Krediler:  Bankaların  ve  finansman  şirketlerinin  mal  ve  hizmet  üretimi,  ticari  amaçlı gayrimenkul finansmanı ile işletme sermayesinin finansmanı amacıyla kullandırdıkları krediler

Finansal ve Operasyonel Kiralama Sözleşmelerinden Doğan Alacaklar: Finansal Kiralama Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde finansal kiralamaya yetkili kuruluşların yaptıkları finansal ve operasyonel kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar.

Faktoring  İşlemlerinden  Doğan  Alacaklar:  Faktoring  şirketlerinin  ilgili  mevzuat  çerçevesinde yaptıkları yazılı sözleşmelerden doğan alacakları.

İhracat İşlemlerinden Doğan Alacaklar: Bankaların açmış oldukları ve fiilen ihracatta kullandırdıkları krediler ile faktoring işlemleri yapan anonim ortaklıklarca temellük edilen ihracat karşılığındaki belgeye dayalı alacaklar.

Diğer Alacaklar: Bankalar dışındaki, mal ve hizmet üretimi faaliyetlerinde bulunan anonim ortaklıklar ile mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Kamu İktisadi Teşebbüslerinin müşterilerine yaptıkları vadeli satışlardan doğan, senede bağlanmış alacaklar.

T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın gayrimenkul satışından kaynaklanan alacaklar.

İkame Varlıklar: Toplam teminat havuzunun %10’unu aşmamak kaydıyla, teminat varlıklardan elde edilenler de dahil olmak üzere nakit, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri ve bu Banka nezdinde yasal yükümlülükler dışında bulundurulan serbest mevduat ile devlet iç ve dış borçlanma senetleri.

Gayrimenkul Sertifikaları

Gayrimenkul  sertifikası,  ihraççıların  bedellerini  inşa  edilecek  veya  edilmekte  olan  gayrimenkul projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç ettikleri, itibari değeri eşit, hamiline yazılı menkul kıymettir.  Gayrimenkul sertifikası çıkarabilecek ihraççılar, sadece anonim ortaklıklardır. Bu anonim ortaklık belirli bir taşınmaz projesini gerçekleştirmeyi üstlenmiş olup, sertifika gereği üstlendiği edimleri yeriİhraççının gayrimenkul sertifikasından kaynaklanan iki tür edimi söz konusu olabilmektedir. Daha önceden  tespit  edilmiş  belirli  sayıdaki  gayrimenkul  sertifikası  sahiplerine,  sertifikada  belirtilen  süre sonunda  taşınmazın  bir  bölümünün  mülkiyeti  geçirilecektir.  Bu  hakkı  kullanmak  isteyen  sertifika sahipleri, sertifikada belirtilen tarihlerde almak istedikleri bağımsız bölümün gerektirdiği sayıda sertifika ibraz  etmek;  ihraççı  ise,  belirtilen  sürede  gayrimenkulün  mülkiyetinin  tesisini  ve  teslimini  yapmak zorundadır.  ne getirmekle yükümlüdür

Ortaklık ve Aracı Kuruluş Varantları

Ortaklık varantı sahibine,

•    Payları  İMKB’de  (İstanbul  Menkul  Kıymetler  Borsası)  işlem  gören  herhangi  bir  ortaklığın paylarını ya da,

•    Payları İMKB’de işlem gören kayıtlı sermaye sistemine tabi ihraççı hisselerini, önceden belirlenen bir fiyattan vade sonunda alma hakkı veren ve payları İMKB’de işlem gören halka açık  anonim  ortaklıklarca  ilgili  sermaye  piyasası  aracının  halka  arzı  sırasında  ihraç  edilen  sermaye piyasası aracıdır.

Kira Sertifikaları

Kira sertifikası, varlık kiralama şirketinin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların finansmanını  sağlamak  amacıyla  düzenlediği  ve  sahiplerinin  bu  varlıklardan  elde  edilen  gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir.

İpotekli Sermaye Piyasası Aracı

İpotekli sermaye piyasası araçları, ipotek teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler, ipotek finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen hisse senedi dışındaki sermaye piyasası araçları ve konut finansmanından kaynaklanan alacaklara dayalı olarak veya bu alacakların teminatı altında ihraç edilen diğer sermaye piyasası araçlarıdır

İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler

İpoteğe dayalı menkul kıymet, konut finansman fonu portföyündeki varlıklar teminat gösterilerek ihraç edilen  borçlanma  senedidir.

İpoteğe dayalı menkul kıymet sahiplerine yapılacak ödemelerin sıklığı en az aylık dönemler itibariyle belirlenebilir. Ödemeler esas olarak sadece fon portföyünde yer alan varlıklardan kaynaklanan nakit girişleriyle karşılanır. Nakit girişinden karşılanamayan bölümünün ödenmesi için ilgili tebliği hükümleri çerçevesinde fon kurucusu veya üçüncü kişilerce kısmen veya tamamen garanti verilebilir.Konut finansman fonu aşağıdaki varlıkları portföye dâhil edebilir;

•    İpotekli konut kredileri,

•    İpoteğe dayalı menkul kıymetler ile Kanunun 13/A maddesine dayanarak ihraç edilecek ipotek teminatlı menkul kıymetler,

•    İpotekli konut kredilerinden elde edilen nakdin değerlendirilmesi amacına yönelik olarak, nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar,

•    İlgili tebliğde tanımlanan yedek hesaplardaki varlıklar,

 •    Türev araçlardan kaynaklanan haklar ve teminatlar

 •    Kurulca uygun görülecek diğer varlıklar,

İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler

İpotek  teminatlı  menkul  kıymet,  ihraççının  genel  yükümlülüğü  niteliğinde  olan  ve  teminat  varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen borçlanma senedidir. Bu menkul kıymetler sabit veya değişken faizli, iskontolu veya primli, nama veya hamiline yazılı olarak ihraç edilebilir.

Başkaca Sermaye Piyasası Araçları

Sermaye piyasası aracı olarak değerlendirilebilecek araçlar yukarıda sayılanlarla sınırlı değildir. Yukarda belirtilenlerin  dışında  yabancı  sermaye  piyasası  araçları,  kamu  kesimi  tarafından  ihraç  edilen  devlet tahvili, hazine bonosu, gelir ortaklığı senedi gibi araçlar ile menkul kıymet niteliğini taşımayan opsiyon sözleşmesi, forward, swap gibi başkaca sermaye piyasası araçları da bulunmaktadır.

Yukarıya Git